Meraklı Müzisyenin Penceresi

Fransz Liszt (1811-1876)

Ünlü bir Macar piyanisti ve bestecisidir. Büyük besteciler arasında pek azının kavuşabildiği mutlu ve parlak bir ömür sürdü

Babası, çok küçük yaşta müziğe olan üstün kabiliyetinin farkına varmış ve dehasını tüm dünyaya duyurmak istedi. Franz Liszt’in 10 yaşındayken çıktığı ilk konser gezisi esnasında, devrin ünlü piyano öğretmeni Czerny’nin hayranlığını kazandı ve sonrasında öğrencisi oldu.

Franz Liszt 13 yaşında ilk operasını yazdı. Ve bundan 3 yıl sonra babasını kaybedince kendini hayatın içinde buluverdi.

Liszt’in üstün piyanistliği ve bestecilik hayatı birbiriyle paralel ve tamamlayıcı olmuştur. Zira piyanodaki kolaylığı, bestelediği birbirinden güzel ama zor eserleri çalabilmesini sağlıyordu. Zaten kendisine Piyanonun Paganini’si lakabı takılmıştı.

Liszt’in konser verdiği şehirlerin arasında İstanbul da var. 1847 yılında 5 haftalık İstanbul ziyareti esnasında Osmanlı sarayında 2 kez Abdülmecit tarafından ağırlandı.

Yaylı çalgıları satın alırken nelere dikkat etmeliyiz?

Bu başlık altında bir kemanın kalitesini belirleyen özelliklerden bahsedeceğiz. Elbette ki, ilk fiyat öğrenci kemanlarında, maliyet nedeniyle tüm bu özellikleri bulmanız pek mümkün olmayabilir. Ama yine de çalgının masif ağaçtan yapılmış olduğuna mutlaka dikkat ediniz.

•  Bu çalgıların sırt, yanlık, sap ve salyangozunun akçaağaç ( kelebek) ağacından yapılıp yapılmadığına, ağacının harelerinin simetrik olmasına dikkat ediniz. Bazı çalgılarda kelebek imitasyonu yapıldığını da bilmelisiniz.
• Üst kapak(Göğüs de denir. Sesin oluşmasına en önemli etki yapan parçalardandır.)çam türü olan ladinden yapılmış olmasına, ağacın yıl halkalarının düzenli ve eşit sıklıkta olmasına dikkat ediniz.
• Akort burgularının ve basacın (tuşenin) abanoz ağacından yapılıp yapılmadığına dikkat ediniz. Abanoz ağacı Afrika menşeili çok sert ve dayanıklı bir ağaç olduğundan kemanın aşınma riski çok olan kısımlarında tercih edilir.
• Ağaçların iyi kurutulup kurutulmadığı da yaylı çalgı seçiminde önemlidir. Doğal kurutulmuş ağaçlardan yapılmış çalgılar, fırınlama yöntemiyle kurutulmuş ağaçlardan yapılmış çalgılara tercih edilmelidir.
• Yaylı çalgılarda tellerin üzerinden geçtiği başeşiğin ve ses eşiğinin (köprü de denir.) yükseklikleri de çalgı alımında dikkat edilmesi gerekli noktalardan biridir. Yüksek seseşiği ya da başeşik çalmada güçlük yaratır ve doğru ses elde etmemizi engeller.
• Çalgının, kullanacak kişiye uygun olup olmadığına, yani kişinin beden büyüklüğüne, parmak ve kol yapısına uygun ölçütlerde olup olmadığına dikkat edilmelidir

Keman sözcüğünün farsça yay anlamına geldiğini biliyorsanız yayın da kemanın gövdesi kadar hatta daha önemli olduğunu anlayabilirsiniz. Yayı tellere sürterek çalgının gövdesinden ses elde edildiği unutulmamalıdır.

• Yay çubuğunun pernambuk, gül, pelesenk, yılan ağacı gibi sert ve esnek ağaçların yanı sıra son yıllarda kullanılan karbon, karbon-fiber gibi maddelerden yapılmış olmasına dikkat ediniz.
• Yayınızın kıllarını gerdirdiğiniz zaman iç bükey olan kavisinin dış bükey olup olmadığını gözlemleyiniz.
• Yayınızın sağa sola doğru yamulup yamulmadığını gözlemleyiniz.
• Yayınızın topuğunun abanoz ağacından yapılmış olup olmadığına dikkat ediniz.
•  Yayınızın kıllarının gerçek at kılından yapılıp yapılmadığına dikkat ediniz.

Yaylı Çalgıların Korunması -Bakımı Nasıl Yapılmalıdır?

• Yaylı çalgılar ağaçtan yapılırlar. Bu nedenle çok nemli ya da çok kuru ortamlarda iyi ses verme özelliğini yitirir, hatta yapıştırılan parçalar birbirinden ayrılabilir. Bu nedenle bu tür çalgıları bağıl nem oranının %50-60 ve ısının da 18-20 derece olduğu ortamlarda bulunması sağlanmalıdır.
• Çalgılar kullanılmadığı zamanlarda kutusunun içinde bulundurulmalıdır.
• Yayı tellere sürttükçe gövdede ve tellerde reçine tozları birikir. Bu tozları yumuşak bir bezle temizleyiniz.
• Parmakların terlemesi sonucu basaç üzerinde ve tellerde oluşan kirleri de bezle temizleyiniz
• Yay kılları azaldığında ya da özelliğini yitirdiğinde yeni kıllar taktırılmalıdır. Ancak bazen bu işlem yeni bir yay almaktan daha pahalıya gelir. Bu durumda yeni yay da alınabilir.
• Olanaklar ölçüsünce yumuşak nitelikli reçine kullanarak yayınızın kıllarının daha uzun ömürlü olmasını sağlamalısınız.
• Yay kullanıldıktan sonra kılları topuk vidası yardımıyla gevşetilip kutusunda korunmalıdır
• Çalgının burguları zamanla aşınırlar Ya da burguluktaki yuvalarını aşındırırlar. Böylece çalgınız akortlanamaz duruma gelir. Böyle durumlarda burgular bakım veya onarımdan geçirilmelidir.
• Ses eşiği zamanla tellerin gerilimi sonucu eğilmekte, tellerin geçtiği çentikler çukurlaşmaktadırlar. Bu hale gelen eşikler değiştirilmelidir.
• Uzun süre kullanılan tellerin sargıları aşınır. Özellikle sargısız olan ince teller parmakların teriyle paslanır. Böyle tellerinizi değiştirilmelisiniz.
• Uzun süre ve çok kullanılan çalgıların basaçlarında parmakların basmaları ve sürtünmeleri sonucu çukurlaşmalar oluşur ve doğru ses elde etme güçleşir. Bu durumdaki basaçlar çalgı onarımcısı tarafından düzleştirilmelidir.
• Çalgı üzerinde reçine tozlarının oluşturduğu kirler, özel temizleme maddeleriyle silinmeli ve cilası korunmalıdır.
• Çalgınız sıkça akort bırakıyorsa, bu problem ya akort burgularından, ya da kuyruk bağından kaynaklanabilir. Bu iki aksamın kontrol ediniz. Kuyruk bağının uzadığını görürseniz hemen kuyruk bağını değiştiriniz.